Werkgroep Molenonderhoud 2024

De werkgroep Molenonderhoud bestaat uit bestuurslid Andreas de Vos en aanvullend Geert Liefting.
In 2024 is weer veel werk verzet om het molenbezit van Molenstichting Alkmaar en Omstreken in goede staat te krijgen en houden. Dit betreft niet alleen de molens zelf (bouwkundig), maar ook het erf dat toch bepalend is voor het beeld rond de molens. Het streven is een zo goed mogelijk beeld van de molens in hun bedrijfsvaardige tijd te geven. Samen met het draaien/malen van de molens vormt dit de presentatie van dit erfgoed. Het bestuur doet dit niet alleen, dankzij de hulp van onze molenaars en vrijwilligers die zij ter assistentie inschakelen wordt hier in grote mate aan bijgedragen.

• 2024 is het zesde loopjaar van de SIM (2019-2024) die in 2018 is aangevraagd en toegekend,
• Waar nodig zijn bij de diverse molens controles en onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd aan de cvketels, brandblusapparatuur en de bliksemafleiderinstallatie.

 

Molenroeden strijkmolens

Ambachtsmolen

Omdat de roeden van de Ambachtsmolen de oudste zijn van onze molenroeden binnen MSA zijn we in 2022 begonnen aan het traject voor de vervanging hiervan. Deze worden gewoon gelast, omdat de Ambachtsmolen nooit potroeden heeft gehad, maar tot het aanbrengen van de huidige roeden in 1958 houten roeden (4 enden, een haspelkruis) had. Tijdens de voorbereiding is het idee ontstaan om de roeden als haspelkruis roeden (4 enden) te laten uitvoeren. Dit is voortgekomen uit de overweging dat de askop zo groot is dat de normale doorgaande roeden met grote vulklossen in de askop pas gemaakt moeten worden. Het middenschot is in 1958 verwijderd uit de ashuizen om normale roeden te kunnen steken. De ruimte voor haspelroeden is er dus.
Optisch zal het wiekenkruis in de askop dan gaan lijken op die van de Slootgaardmolen bij Waarland, die ook een haspelkruis heeft gehad, en waar de tussenschotten nog aanwezig zijn.
Op die manier ontstaat bij onze Ambachtsmolen een meer historisch passend wiekenkruis, waarmee Alkmaar dan twee varianten van een haspelkruis gaat hebben: een houten haspelkruis (houten roeden en as) en een ijzeren as met stalen roeden.
In de loop van 2023 is de opdracht verleend aan J.K. Poland B.V. te Broek op Langedijk, waarbij wederom de firma Vaags te Aalten de roeden zal fabriceren. De planning was dat deze in September 2024 gestoken zullen worden.

Deze planning is helaas wat door de war gegooid. In eerste instantie was het voornemen voor de vervanging aangegeven bij de afdeling Erfgoed van gemeente Alkmaar, en een verklaring ontvangen dat hiervoor geen aanvraag voor een omgevingsvergunning (toen nog WABO) noodzakelijk was. Later werd MSA gecontacteerd door een andere medewerker van de gemeente, dat die aanvraag toch vereist was. Deze is door onze penningmeester ingediend, en in behandeling genomen. Intussen was het wachten op het ontwerp van het wiekenkruis door molenmaker Vaags. Eind februari is daar om verzocht, eind april ontvingen we het ontwerp en het optimalisatiemodel van Vaags, maar nog niet de constructieberekening. Dit moest door een constructeur (externe partij) uitgevoerd worden Uiteindelijk is dat eind juli aangeleverd. Deze informatie kon nu toegevoegd worden aan de aanvraag omgevingsvergunning. Na mijn vakantie is dat gedaan. Tijdens mijn vakantie heb ik contact gehad met de constructeur voor toelichting en namens MSA akkoord gegeven op het ontwerp. Dan kon men in ieder geval gaan starten met de productie.
Omdat de gemeente advies had gevraagd bij RCE was vanuit RCE een mail ontvangen met het verzoek om informatie, die ook nu pas geleverd kon worden. In het contact met RCE dat hierop volgende werd kenbaar gemaakt dat de gemeente als onderdeel van de vergunningsaanvraag zou opnemen dat de askop gecontroleerd dient te worden op scheurvorming. Half september is APPLUS RTD bij de molen geweest om de askop te inspecteren, helaas werden hierbij scheuren midden in de voorkant geconstateerd die met het blote oog niet waarneembaar zijn.
Deze informatie weer gedeeld met de gemeente en RCE, en na het uitblijven van contact met de betreffende medewerker van de gemeente (heel slecht bereikbaar) is contact gezocht met RCE over hoe nu verder?

In de monumentenzorg wordt de restauatieladder gehanteerd. Deze omschrijft de stappen in het proces van onderhoud en restauratie afhankelijk van de situatie.
Vanwege de historische waarde van de bovenas dient eerst onderzocht te worden of de askop tegen aanvaardbare kosten gerepareerd kan worden, met als resultaat een veilig bruikbare as. Er is inmiddels reeds ervaring met reparatie van twee gietijzeren molenassen in Nederland (Batenburg en Oirschot, waarbij in Batenburg de askop gerepareerd is met inzetstukken) door de firma Metalock-Holland, onder inspectie door Lloyds (in de persoon van Patrick Braak, medewerker van Lloyds en tevens vrijwillig molenaar in Zuid-Holland). Molenmaker Coppes was betrokken bij de molen in Batenburg (en Oirschot?).
Mocht het geen haalbare kaart blijken, dan is de volgende optie het vernieuwen van de as. Dat betekent dan een kopie/imitatie/verbeterde versie.
Op 4 november is contact gelegd met de firma Metalock-Holland, waarna op 14 november de vraagstelling met de benodigde informatie is aangeleverd. Vervolgens kwam er…niets. Geen reactie. Telefonisch contact gezocht, en toen bleek dat de gezonden info niet voldoende was om een plan van aanpak en ontwerp te maken. Metalock-Holland wil de as op de grond (in een loods of werktent), eerst nog eens inspecteren etc..
Het bestuur weer aan het werk, contact met molenmaker(s), hijsbedrijven en dergelijke om uit te zoeken of en hoe de as er uit kan en ergens ondergebracht kan worden. De brug in het fietspad naar de molen is een belemmering, omdat de huidige generatie telekranen te zwaar is. Het vervolg zou pas in 2025 zijn beloop gaan krijgen.
Begin november is vanuit de gemeente wel bericht ontvangen, naar aanleiding van de mail over de geconstateerde gebreken en het contact met RCE, waarin is bevestigd dat de verleende omgevingsvergunning ook omvat de eventuele reparatie of vervanging van de bovenas, indien noodzakelijk.

De Bosmolen (fam. Heere)

Onderhoudswerk:

• Geteerd: met bruine teer, de weeg, waterloopdekken,vorstplanken, schrikhek, damhekken, binnenkant
  van de dakgoten
• Geteerd met scheepsteer: ontroesten van de vijzel en de kikkers van de roeden, daarna geteerd;
• Schilderen: askop (inclusief ontroesten), schuur aan de 2 natte zijden (noord en oost) geschuurd en
  geschilderd inclusief de wind- en waterborden;
• Reparaties:
  • Keukendeur, inclusief ontroesten van gehengen, deur geschilderd aan beide zijden;
  • 2 kistramen van de molen, 2 ramen van de schuur gerapareerd en deels vernieuwd;
  • Nieuw raam geleverd voor de oostkamer (Witteman) geplaatst en geschilderd door de molenaar,
  • Heklatten van wiekenkruis geschraapt (alg),
  • 3 zeilen gerapareerd.
• Houtwurmbestrijding van wielen, stoelbalk, boshouten en duverse andere onderdelen in de kap
• Bovenwiel afgehangen,
• Firma Kraakman heeft 3 penanten bovengronds uitgeschraapt en opnieuw gevoegd;
• 3 velden riet op het achtkant (van 1977, in 1992 niet vervangen) , de uitvoering is wegens weersomstandigheden noodgedwongen uitgesteld naar 2025, 1e termijnfactuur was reeds ontvangen.
• De kammen van het vijzelwiel zouden vervangen worden maar bij opname van het werk kwam verborgen aantasting door houtboorders aan het licht. Tussen de kamstaarten en de kamgaten in het wiel. Besloten is het plan te herzien naar een grondige aanpak, uit te voeren in 2025.
  Groot onderhoudswerk voor de (nabije) toekomst (reeds gemeld in 2020, voor volgende SIM periode):
• Roeden strijken voor controle en conserveren van het deel in de askop en vernieuwen van tuigage. Dit is inmiddels 32 jaar oud;
• Riet op de kap vernieuwen. In de nieuwe SIM-periode 2025-2030.

Molen B (fam. Groot)

Onderhoudswerk:

• Molen geheel geschilderd (Poland Oterleek), behalve het nieuwe wiekenkruis

Molen C (fam. Van der Lende)

• Molen geheel geschilderd (Poland Oterleek)

Molen D (fam. Kreuning)

• Molen geheel geschilderd (Poland Oterleek), behalve het nieuwe wiekenkruis;
• Herstel van kozijnstijl ZW-deur;
• Zuid-Oost raam van nieuwe ruitjes voorzien (i.v.m. krassen);
• Veldmuren plaatselijk gevoegd en alles weer blauw geschilderd;
• Nieuwe goten op de ware velden.

Klussen voor 2025:

• Groot onderhoud / herstelwerk aan de schuur (molenmaker);
•  Lekkage via de bouten van het steenbord;

Molen E (fam. Van den Aakster):

• Molen geheel geschilderd (Poland Oterleek), behalve het nieuwe wiekenkruis;
• In de oude schermerboezem is een extra drainage aangelegd en aangesloten op een oude bestaande
  regenput ter plaatse van de vroegere schuur. Bij flinke regenval kwam de hele moestuin/weide blank te
  staan;
• Zwamvorming rond de keer en weerstijlen is aangepakt en steenbord vernieuwd (waterdicht
  opgeleverd)

Ambachtsmolen (fam. Kuijper)

• Het reguliere onderhoudswerk is uitgevoerd, verder geen bijzonderheden vermeld.
• Voorbereidingen op het vervangen van het wiekenkruis, waarvoor de opdracht in 2023 is gegeven. De voortgang gaat stroperig en er zijn hindernissen ontstaan na het constateren van scheurvorming midden in het voorvlak van de askop, vanuit de versterkte rand richting de walpen/ster.

Varnebroeker molen (J. van Vliet)

• De molenaarshut is vervangen in november, omdat de oude inmiddels door ouderdomsgebreken niet meer zinvol te herstellen was. De nieuwe hut is iets groter en geplaatst op een fundering van stelconplaten.
• Klein onderhoud aan scharnieren en luiken;
• Veel werk in het onkruid vrij houden van de bestrating rond de molenvoet,
• Een nieuwe maaier en een trimmer voor het onderhoud van het erf (maaien);

Voor 2025:

• Aalscholvers ontmoedigen op de wieken te gaan zitten (vogelpoep, erg agressief);

Concluderend:

• De molens draaien veel;
• De molens (met name de 4 aan de Molenkade) trekken veel publiek, waarbij Molendag steeds de kroon spant;
• Door de molenaars wordt flink meegewerkt in het onderhoud van de molens en erven;
• Er ligt nog veel meer werk te wachten.

Tot zover 2024,
Werkgroep Molenonderhoud, Andreas de Vos